„Nauka jest jak niezmierne morze... Im więcej jej pijesz, tym bardziej jesteś spragniony. Kiedyś poznasz, jaka to jest rozkosz. Ucz się tylko, co jest sił w tobie, żeby jej zakosztować”.
Stefan Żeromski – Syzyfowe prace
Stefan Żeromski (pseud. Maurycy Zych, Józef Katerla i Stefan Iksmoreż) - pisarz, dramaturg, publicysta nazwany "sumieniem polskiej literatury". Urodzony 14 października 1864 w Strawczynie, zmarł 20 listopada 1925 w Warszawie.
Pochodził ze zubożałej rodziny szlacheckiej herbu Jelita. Wychował się w Ciekotach w Górach Świętokrzyskich. Jego ojciec Wincenty Żeromski wspierał Polaków walczących w powstaniu styczniowym. Jednak po upadku powstania na skutek represji rosyjskich ojciec utracił majątek i aby utrzymać rodzinę został dzierżawcą folwarków. Rodzice wcześnie umarli. Matkę stracił w 1879, ojca w 1883. Młodość przeżył w biedzie, nabawił się gruźlicy, którą ze zmiennymi skutkami leczył całe życie. Uczęszczał do Kieleckiego Gimnazjum Miejskiego, utrzymywał się z korepetycji. W Gimnazjum spotkał wybitnego nauczyciela, który wpłynął na jego dalsze życie. Był nim Antoni Gustaw Bem, historyk literatury, publicysta i krytyk, zwolennik pozytywizmu, wybitny pedagog. Żeromski wspominał o nim w Dziennikach, i uwiecznił w Syzyfowych pracach jako profesora Sztettera.
Edukację przerwał z braku pieniędzy i wyjechał do Warszawy, gdzie dwa lata studiował w Wyższej Szkole Weterynaryjnej, która nie wymagała matury. Od 1888 zatrudniał się jako guwerner szlacheckich dzieci. W 1890 objął posadę w Nałęczowie, modnym uzdrowisku, do którego zjeżdżali znani pisarze i dziennikarze (Nałęczów był pierwowzorem Cisów, które opisał później w Ludziach bezdomnych.).
W 1892 wyjechał za granicę, do Pragi, Monachium, Wiednia, Zurichu, Rapperswilu. W tymże roku pojechał po raz pierwszy do Zakopanego, które odtąd odwiedzał często i w którego społeczności odgrywał ważną rolę. Ożenił się z Oktawią Rodkiewiczową z Radziwiłłowiczów, z którą miał syna Adama (urodzony 1899, zmarł 1918). W latach 1892-97 pracował jako zastępca bibliotekarza w Muzeum Narodowym Polskim, założonym przez Władysława Platera w Rapperswilu. Muzeum gromadziło zbiory dotyczące dziejów polskiej emigracji po powstaniu listopadowym i styczniowym. Wiedzę zaczerpniętą z tych zbiorów obficie wykorzystywał w swoim pisarstwie. W Szwajcarii poznał m.in. Gabriela Narutowicza, Juliana Marchlewskiego i Edwarda Abramowskiego, który stał się jego ważnym nauczycielem ideowym. W latach 1897-1903 mieszkał w Warszawie i pracował w Bibliotece Ordynacji Zamoyskich. W 1904 wyszła powieść Popioły, której sukces wydawniczy pozwolił przenieść się rodzinie Żeromskiego prawie na rok do Zakopanego. Dopiero od 1904 roku mógł poświęcić się pracy pisarskiej. Od 1905 roku działał w organizacjach demokratycznych i socjalistycznych. Był inicjatorem założenia Uniwersytetu Ludowego, organizował kursy dokształcające dla uczniów szkoły rzemieślniczej, w domu Żeromskich prowadzono ochronkę i tajną szkołę. W 1909 wyjechał z rodziną do Paryża, w którym mieszkali trzy lata. Po powrocie do kraju osiedlił się w Zakopanem. W 1913 założył nową rodzinę z malarką Anną Zawadzką. Owocem tego związku była córka Monika. Po wybuchu I wojny światowej zgłosił się do Legionów Polskich, jednak nigdy nie brał udziału w walkach. Wrócił do Zakopanego i działał w pracach Naczelnego Komitetu Zakopiańskiego. Był prezydentem Rzeczypospolitej Zakopiańskiej. W 1924 r. wydał „Przedwiośnie”. Pozostałe dzieła Żeromskiego to m.in. „Ludzie bezdomni”, „Popioły”, „Dzieje grzechu”, „Siłaczka”.
Ważniejsze dzieła:
• Charitas (1919) (cz.3 cyklu Walka z szatanem)
• Doktor Piotr
• Duma o hetmanie
• Dzieje grzechu (1908)
• Dzienniki (1953-1956)
• Echa leśne (1905)
• Firlykowe Wzgórze
• Ludzie bezdomni (1900)
• Na probostwie w Wyszkowie (1920)
• Nawracanie Judasza (1916) (cz.1 cyklu Walka z szatanem)
• O żołnierzu tułaczu (1896)
• Popioły (1902)
• Przedwiośnie (1924)
• Puszcza jodłowa (1925)
• Rozdzióbią nas kruki, wrony (1895)
• Róża (1909)
• Sen o szpadzie
• Siłaczka (1895)
• Sułkowski (1910)
• Syzyfowe prace (1897)
• Uciekła mi przepióreczka (1924)
• Uroda życia (1912)
• Wiatr od morza (1922)
• Wierna rzeka (1912)
• Zamieć (1916) (cz. 2 cyklu Walka z szatanem)
• Zapomnienie
• Zmierzch (1892)